Ο Μέγας Κανών

Ο Μέγας Κανών είναι ένα κύκνειο άσμα, ένας θρήνος προθανάτιος, ένας μακρύς θρηνητικός μονόλογος. Ο ποιητής βρίσκεται στο τέλος της ζωής του. Αισθάνεται ότι οι ημέρες του είναι πια λίγες. Ο βίος του έχει περάσει. Αναλογίζεται το θάνατο και την κρίση του δικαίου κριτού που τον αναμένει. Και έρχεται να κάνει μία αναδρομή στο παρελθόν· μια ανασκόπηση του βίου του· έναν απολογισμό της ζωής του. Αναλογίζεται τα περασμένα, ξαναφέρνει στη μνήμη του τα γεγονότα που πέρασαν. Δεν βρίσκει όμως τίποτα ενθαρρυντικό, τίποτα που να τον ξεκουράζει και να τον ανακουφίζει. Τα πάντα είναι μαύρα και ελεεινά. Οι αμαρτωλές αναμνήσεις τον συμπνίγουν. Η συνείδηση τον ελέγχει. Ανοίγει την αγία Γραφή για να βρει παρηγοριά και ανακούφιση κι όμως η αγωνία του επιτείνεται, διότι βλέπει ότι μιμήθηκε όλες τις κακές πράξεις των ηρώων της ιεράς ιστορίας όχι όμως και τις καλές πράξεις των αγίων. Η μελαγχολία του μετά την μελέτη της Γραφής μεγαλώνει και η σύγκρισή του με τους αγίους τον κάνει να ξεσπά σε νέους θρήνους. Δεν του μένει τίποτα αξιόλογο, τίποτα καθαρό και αμόλυντο για να παρουσιάσει στο Θεό. Η ζωή του δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία αλυσίδα παραπτωμάτων. Δεν ξέρει από που ν’ αρχίσει τους θρήνους του.

«Πόθεν άρξομαι θρηνείν τας του αθλίου μου βίου πράξεις;

Ποίαν απαρχήν επιθήσω Χριστέ, τη νυν θρηνωδία…»

Τέλος αντιλαμβάνεται ότι δεν του μένει παρά η μετάνοια, συντριβή, η καταφυγή στο έλεος του Θεού. Καρπούς αρετής δεν έχει να παρουσιάσει. Γεμάτος αγωνία και ανησυχία για την μεταθανάτιό του τύχη κραυγάζει·

Ψυχή μου ψυχή μου, ανάστα τι καθεύδεις;

Το τέλος εγγίζει, και μέλλεις θορυβείσθαι·

ανάνηψον ουν, ίνα φείσηταί σου Χριστός ο Θεός,

Ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών.

Να το μήνυμα του Μ. Κανόνος. Να το δίδαγμα που βγαίνει αβίαστα για μας. Αφού αρετή δεν έχουμε, τουλάχιστον ας μη κοιμόμαστε· ας ξυπνήσουμε κι ας ζητήσουμε το έλεος του Θεού.